Strateji Yönetimi

STRATEJİ YÖNETİMİ (Özet)
(Bu yazı Haluk Tanrıkulu'nun "Strateji Yönetimi" adlı denemesinden alınmıştır.)


Yönetim : İnsanların işbirliği yapmasını ve onların belli bir amaca doğru yöneltilmesini sağlayan faaliyet ve çabaların tümüdür.

- Planlama
- Organizasyon
- Yöneltme
- Koordinasyon
- Kontrol

Yönetim süreli değişim içinde olan bir kavram, anlayıştır. Bu yüzyılda yönetimin üç temel unsuru bulunmaktadır.

- İnsan kaynağını bilgi ile bütünleştiştiren entellektüel sermaye öncelik vermek
- Global ekolojik düzene karşı kendini sorumlu hissetmek
- Değişmek son çare haline gelmeden değişimi başlatmak

Planlama: Yönetimin gerçekleştirmek istediği amaçların nasıl yapılacağı hakkında, yönetimi düşünmeye zorlar. Mantığa, akla ve kurum amaçlarına uygun bir planlama, yöneticinin çalışmasını önemli ölçüde basitleştirir. Çalışmalarda birliği sağlar. Belirtilen süreler içinde çalışmaları gerçekleştirmek, izlemek ve eşgüdüm sağlamak olanağı bulunur.

Strateji Planlama : Geleçeğin tahmin edilerek dış çevrenin analizi ve işletme, kurum ve konunun üstün ve zayıf yönlerinin göz önüne alınarak uygun stratejilerin (manevraların, hareketlerin, atılımların) seçilmesi ve bu adımları sistematik hale getirilmesi gerekir.

Stratejik Yönetim : Genel yönetimden ayrı olarak düşünülmemelidir. Genel olarak yönetim, kurumun amaçlarının gerçekleştirilmesi için yapılması gerekli faaliyetlerin planlanması, örgütlenmesi, koordinasyonu, uygulaması ve kontrol edilmesi sürecidir. Stratejik yönetim ise, kurumların genel yönetim sürecini kapsayan ve üst yönetim kademelerinin öne çıktığı özel bir yönetim biçimidir. Stratejik yönetim, kurumun dış çevresiyle ilgili teşhis ve çözümlemeler dikkate alınarak faaliyetlerinin düzenlenemesi, kurum amaçlarına ulaşmak için faaliyetlerin planlanması, koordinasyon ve uygulamaya konulması ve kontrol edilmesi sürecidir.

Stratejik yönetim, stratejilerin planlanması için gerekli araştırma, inceleme, değerlendirme ve seçimleri planlama, planlanan bu stratejilerin uygulanabilmesi için kurum içi her türlü yapısal ve motivasyonel tedbirlerin alınarak yürürlüğe konulmasını, daha sonra da stratejilerin uygulanmadan önce ve uygulandıktan sonra amaçlara uygunluğu açısından kontrol edilmesini ve gerekli düzenlemelerin yapılmasını kapsayan süreçler toplamıdır.

Stratejik yönetim ve planlama her konu ve kurum için farklılık göstermektedir. Bu nedenle stratejik yönetim, geleceğe ve yapısal değişikliklere yönelik, misyonun ve topyekün hederlerin belirlenemsinin ardından faaliyet alanında ve çevre koşularınıda dikkate alarak uygulanabilir alternatif çözümlerden birinin seçilerek uygulamaya konulması üzerine yapılan planlama sürecidir.

Stratejik yönetimin başlıca beş önemli elemanı vardır.

- Olan biteni anlamak ve görebilmek
- Değişimin gerekliliğini teşhis edebilmek
- Değişim için stratejiler geliştirmek
- Değişim için araç kullanabilmek
- Stratejileri uygulayabilmek

Stratejik planlamalar sorunların tespit edilmesi, çözüm yollarının ve alternatiflerinin seçilmesi ve buna göre bir planlama yapılmasında çok iyi çalışmasına rağmen, bu çözüm yollarında yada stratejilerin nasıl uygulanacağını belirtmemektedir.

Uygulanamayan ve ya uygulamada destek bulamayan planlar bir işe yaramamaktadır. Bu tür sorunların çözülmesi için stratejik planlamaya bir adım daha attırılmıştır ve planların nasıl uygulanacağına dair teknikler geliştirilmesi gündeme gelmiştir. Stratejik yönetim anlayışı bu noktada doğmuş ve 1980’li yıllardan itibaren stratejik planlama yerini stratejik yönetime devretmiştir. Sonuç itibari ile strateji yönetim stratejik planlamanın devamı ve onu daha ileriye götüren bir yöntem, bir yönetim biçimidir.

Stratejik Yönetimin Özellikleri :

- Tepe yönetiminin bir fonksiyonudur. Gelecek planları içinde aktif rol oynayacak üst yöneticileri ilgilendiren fonksiyonları içerir.
- Uzun vadedeki amaçları ile ilgilidir.
- Stratejik yönetimde dış çevre şartları önemlilik arz eder.
- Yapı içerisinde koordinasyonu sağlar
- Eldeki kaynakları en iyi şekilde kullanmayı amaçlar
- Eldeki veriler ile kararlar verilir.
- Sosyal sorumluluk taşır

Stratejik Yönetim Kavramları :

Misyon :

Misyon, gelecekte ulaşılması istenen hedeflerine (vizyonuna) yönelik görev ve kurumun veya toplumun bu yöndeki kararlılık ifadesidir. Misyon, “niçin varız ve ne yapıyoruz?” sorularına yanıt verir ve işin kimliğini ortaya koyar.

Misyonun olması, işin hangi hizmetleri verdiği, ne yapmak istendiği yönünde yöneticileri zorlar. Başarı açık ve seçik olarak tanımlanan hedeflerin bir bütünlük içerisinde belirlenmesi ile mümkündür. Hedeflerin olmadığı zaman varlık nedeni ortadan kalkar.

Vizyon :

Vizyon, bir kurum veya toplumun geleceğine yönelik gerçekleştirilebilir amaç ve hedeflerini ifade etmektedir. Bir başka ifadeyle vizyon kurumun veya toplumun ulaşmak istediği geleceğin bugünkü resmidir”. Vizyon toplumun stratejilerini belirlenmesi ve oluşturulamasında yönetime ışık tutar.

Vizyon; mevcut gerçekler, umutlar, hayaller, tehlike ve fırsatların bir araya gelmesiyle oluşan, kurumun işin bir bütün olarak geleceğini tanımlaması için bilenden bilinmeyene zihni bir bakış, onun gelecekteki durumu ve başarısı ile ilgili bir rüya, kurumun potansiyel geleceğini gösteren bir fotograf olarak tanımlabilir. Vizyon ile kurumun geleceğe yönelik düşünceleri, öncelikleri, ilke ve değerleri ortaya konulur.

Strateji :

Bir kurumun amaçlarını gerçekleştirme yeteneği üzerinde, uzun dönemde etki yaratması öngörülen bir karar ya da kararlar bütünü strateji olarak adlandırılmaktadır.

Strateji kurumun mevcut durumunu muhakeme etmenin, geleceği gerçekçi tahmin etmenin ve yönetimin iyileştirilmesinin en önemli unsurudur. Kısaca strateji, kurumda gelişme, esneklik ve dinamiklik sağlayan en iyi yönetim araçlarından biridir.

Genel olarak stratejiler, işin faaliyetleri kapsamında temel amaçları belirleyen, bu amaçlar doğrultusunda farklı yönetim tercihleri oluşturan, uygun ortamlarda kurumun en iyi duruma geçmesini sağlayacak tercihleri uygulamaya koyacak kararlardan oluşan bir süreçtir. Strateji, amaçlar doğrultusunda fırsatçı hareket edilmesinide sağlar.

Stratejinin Benzer Kavramlarla İlişkisi :

Taktik : Kaynakların en etkili bir şekilde kullanabilmesi için değişen duruma uygun olarak alınan kısa dönemli kararlardır. Uygulamada çıkan problemlerin önceden görülmesi ve alternatiflerin hazırlanmasıdır. Sınırlı ve özel durumlara yöneliktir.


Politika : Yol gösterme ve önceden belirlenmiş amaçlara ulaşmak için izlenen yol veya genel plandır. Stratejik kararlar ise ileriye dönüktür ve tahmine dayalıdır. Strateji bir kurumun amaçlarını belirler, politika ise belirlenen amaçlara ulaşmak için izlenene yoldur. Politika stratejik yönetim sürecinin içindeki aşamalardan biridir ve özel uygulamalara yönelik ilke ve kurallardan oluşur.

Program : Hederlerin, politikaların, yöntemlerin ve görevlerin bağlantı kısmını oluşturur. Yapılacak faaliyetlerin ve tahsis edilecek kaynakların ayrıntılı dökümünün hazırlanması, yer ve zamanlarının belirlenmesi, kim tarafından ve ne zaman yapılacağının tespit edilmesi sürecidir. Program tam belirlilik hallerini ve kısmi riskleri içermektedir ve kısa süre ile ilgilidir. Strateji ise bütün bu olay ve hareketlerin uzun süre içinde öngörülmesini, bunların kurumun amaçları yönünden değerlendirilmesini ve seçilmesini gerektirir.

Yöntem : Politikaya benzer. Yöntem normal olarak stratejinin veya politikanın uygulanış şekli ile ilgilidir. Politika ve strateji, yönteme göre daha geniş bir kapsama sahiptir. Politika, strateji ve yöntemin müşterek yönleri sürekli ve uzun süreli uygulamalar olmalarıdır. Yöntem ile programın birbirne benzer yönleri, uygulamaya daha yakın olmaları ve bir işi veya bir işlemi ilgilendirmeleridir. Her iş yapılırken bir yöntem kullanılır. Stratejik planlamdada bir takım yöntemler kullanılır. Politika uygulamalar da birtakım yöntemlerin birleşmesinden oluşmaktadır.

Plan : Strateji uzun süreli seçimler ve amaçlarla ilgilidir. Plan ise amaçlara ulaşmak için araçlar ve yolların kararlaştırılması ve kabaca neyin nasıl yapılacağının belirlenmesidir. Planlama bugünün eğilimlerini yarın optimize etmeye çalışır. Strateji yarının farklı ve yeni fırsatlarından yararlanmayı amaçlar. Plan kavramı, strateji, politika, taktik, yöntem ve program olarak izah edilen bütün kavramları kapsamına almaktadır. Çünkü plan kurumun veya toplumun çevresiyle veya çevresel gelişmesiyle yakından ilgilidir.

Stratejik Yönetim Planlama Süreci :

Yönetim stratejilsinin belirlenmesi, stratejik yönetimin yerine getirmesi gereken zorunlu görevlerden birisidir. Bunun yapılması ise stratejik planlama ile yakından ilişkilidir. Stratejik planlama yapılmasının nedeni, hızlı değişimin yaşandığı gümüz belirsizlik ortamında, kurumu veya toplumu değişikliklerin yönlendirdiği bir yapı olmaktan çıkarıp, değişimin yönünü etkileme veya en azından değişikliklerden ve belirsizliklerden olumsuz yönde etkilenmeme veya bunu daha aza indirmek için mümkün olan bütün çabaların gösterilmesi gerekliliğidir.

Stratejik Amaçların Belirlenmesi :

Amaçlar belirli bir takım faaliyetlerin gerçekleştirilmesi sonucunda ulaşılması istenilen hedeflerdir. Stratejik hedefler ya da amaçlar, kurumun faaliyetlerinin niteliğine göre belirlenene zaman periyodunda gerçekleştirilmek istenilen sonuçlardır. Herhangi bir kurum için “ gelecek beş yılda yıllık ortalama büyüme hızı yüzde 5 olacaktır” ifadesi, kurum misyonlarının yönlendirdiği bir stratejik amaç örneğidir.

Stratejik amaçlar, kurumun veya işin hizmet alanını, faaliyet şeklini tanımlayan, genel nitelikte kısa ve uzun vadeli amaçlardan oluşur. Amaçlar, kurum varlık sebepleriyle çelişmeyen, kendi içlerinde uyumlu, gerçekleştirilebilir ve ölçülebilir olmalıdır. Amaçlar tam olarak gerçekleştirilmesi için, sınırlı belli bir zaman sürecine yayılmalıdır. Amaçlar, planlama ile elde edilmeye çalışılan hedeflerin açıklanmasıyla, bir planlama dahilinde ulaşılacak hedef olarak açıklığa ve kesinliğe kavuşmuş olur.

Kaynakların Analiz Edilmesi :

Strateji öncesi en önemli hazırlık öğesi kurumların kaynak ve kabiliyetlerinin incelenmesidir. Gerçekleştirilebilecek stratejilerin belirlenmesi için kaynakların bilinmesi gereklidir. Stratejik amaçlara ulaşmak için eldeki kaynakların güçlü ve zayıf yönlerinin ortaya konulması gerekmektedir. Mevcut yapının güçlü ve zayıf yönlerin bilinmesi ve analiz edilmesi stratejik seçimlerde belirleyici ve iyileştirici olacaktır. Mevcut yapının iyleştirilmesin için yapılan çalışmalar, özellikle öz eleştiriler etkin ve verimli yöntemlerin bulunmasını sağlar. Zayıf noktaların ortaya çıkarılması, uzun vadeli planlama ve stratejiler için ciddi güçlük ve sınırlamalara yol açan nedenlerin ortadan kaldırılmasına ve önlenmesine doğru atılan bir adım niteliğindedir.

Çevrenin İncelenmesi :

İşin, kurumun veya toplumun faaliyetlerini önemli ölçüde etkileyen politik, ekonomik, sosyo-kültürel, teknolojik, ekolojik, hukuksal ve diğer faktörleri belirlemek için, çevreyi incelemesi gerekir. Çevresel koşulların değişimi çevresel analizler ile belirlenmelidir. Çevresel değişikliklerin önceden bilinmesi, stratejinin daha etkin ve fırsatları değerlendirir bir yapıda olmasını sağlar.

Tahminlerin Yapılması :

Stratejik yönetim sürecinde amaçların belirlenmesi, kaynakların irdelenmesi, çevrenin incelenmesinden sonra işi, kurumu veya toplumu etkileyecek muhtemel olayların tahmin edilmesi gerekir. Geleçeği tahminde, ilk olarak açık ve net hedefler belirlenmeli ve bu hedefler doğrultusunda tahminler yapılmalıdır. Tahminlerde çevre faktörüne dikkat edilmelidir. Tahminler, gelecekteki faaliyetlerin mali kaynak, yatırım, istihdam, mal ve hizmet üretimi ihtiyaç ve tahminlerini de kapsamalıdır.

Üstünlük ve Zayıflık Değerlendirmesi :

Konu hakkında üstünlük ve zayıflıkların değerlendirilmesine yönelik SWOT analizi yapılması gerekebilir.

Kabiliyetlerin fark edilmesi, kaynakların kullanılıp kullanılamayacağı, kısaca iş veya topluma dışardan eleştirel bir bakış sağlayabilmesi için üstünlük ve zayıflık değerlendirilmesi yapılabilr.

Mevcut durumun tespitindende faydalanarak tehlikelerin ve zayıflıkların bilinmesi gerçekçi stratejilerin oluşturulmasını sağlar.

Alternatifnatif Stratejilerin belirlenip Geliştirilmesi :

Stratejik seçiminin son safhasında olmak istediğimiz yere nasıl ulaşabiliriz? Sorusu cevaplandırılır. Bunun için alternatif strateji ve faaliyetler ortaya konulmalıdır. İyi bir değerlendirme ile en uygun strateji belirlenmelidir. Stratejilerin seçiminde şuna dikkat edilmelidir.

- Hangi işle ilgilenmekteyiz?
- Mevcut olan yapımızı sürdürecek miyiz?
- Mevcut işlere yeni işler ekleyecek miyiz?

Yukarıdaki veya daha fazla hazırlanacak sorulara verilecek cevaplara göre büyüme, küçülme, yapılanma, mevcudu koruma stratejilerinin oluşturlması gerekmektedir.

Stratejileri Seçilmesi :

Oluşturulan stratejiler, karar verenlerce belirlenir. Belirleme esnasında iç ve dış durumlar göz önünde bulundurulmalı, karar vericilerin stratejileri kendi tecrübe ve ya bilimsel yaklaşımlar ile incelenmesi beklenmekdir. Bunun yapılabilmesi için üst yönetciler ile ilgili uzmanların katılımı ile bir takım kurulması ve üstün ve zayıf yönlerine göre yapılacak incelemeler sonucunda misyona, amaçlara ve potansiyelere göre uygun strateji belirlenmeldir.

Stratejinin Uygulanması :

Stratejilerin uygulanması en önemli adımlardan biridir. Bunun için stratejilerin içinde uygulama yöntemlerininde detaylı olarak verilmesi gereklidir. Bunun için gerekli eğitimler sağlanmalıdır. Stratejideki her nokta detayları ile bilenler tarafından uygulayıcılara ve bu işe yürekten inanan yöneticilere anlatılmalıdır.



Uygulamanın İzlenmesi ve Değerlendirilmesi :

Bir planın uygulanmasında ana amaç, sonucu elde etmek için en iyi yöntemin geliştirilmesidir. Bu da belli bir süre sonunda izleme ve değerlendirme çalışmasıyla gerçekleştirilir. Uygulamanın izlenmesi ve değerlendirilmesi aşaması aslında stratejik yönetim planının bir parçası olmaktan daha çok, bireysel yada kurumsal performans değerlendirilmesinin bir konusudur. Ancak uygulayacıların kendi istekleri veya bir yöntem ile geri bildirim sağlamaları halinde stratejinin uygulanması sağlanabilir veya eksiklikleri giderilebilir.